პოსტსაბჭოთა სივრცის პოლიტეკონომიური ტრანსფორმაცია და თანამედროვე გამოწვევები
ავტორები: გოჩა უგულავა
საკვანძო სიტყვები: პოლიტიკური ეკონომია; ინსტიტუციური რეფორმები; პოსტსაბჭოთა სახელმწიფოები; განვითარების ტრაექტორიები
J.E.L. Classification: P30, O57
DOI: https://doi.org/10.52244/ep.2025.29.11
ციტირებისათვის: უგულავა გ., (2025) პოსტსაბჭოთა სივრცის პოლიტეკონომიური ტრანსფორმაცია და თანამედროვე გამოწვევები. ეკონომიკური პროფილი, ტ. 20, 1(29), გვ. 115-126. DOI: https://doi.org/10.52244/ep.2025.29.11
ანოტაცია.
პოსტსაბჭოთა სივრცის პოლიტიკური და ეკონომიკური ტრანსფორმაცია წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე მასშტაბურ და კომპლექსურ მოვლენას თანამედროვე საერთაშორისო ურთიერთობების სისტემაში. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, ახალი დამოუკიდებელი სახელმწიფოები აღმოჩნდნენ რთულ პოლიტიკურ, სოციალურ და ეკონომიკურ გარდამავალ პერიოდში, რომლის შედეგები დღემდე აისახება მათ შიდა და საგარეო პოლიტიკაზე. ნაშრომი მიზნად ისახავს პოსტსაბჭოთა ქვეყნების ტრანსფორმაციის ანალიზს, პოლიტიკურ-ეკონომიკურ პროცესებზე ფოკუსირებით, რომლებიც განსაზღვრავენ რეგიონის სტაბილურობასა და განვითარების პერსპექტივებს.
განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა სახელმწიფოსა და ბაზრის ურთიერთქმედების მოდელებს, ლიბერალიზაციისა და დემოკრატიზაციის პროცესებს, ასევე ამ პროცესების მიმართ არსებულ შიდა და გარე წინააღმდეგობებს. ნაშრომი ასევე განიხილავს გეოპოლიტიკურ კონკურენციას, რაც გავლენას ახდენს პოსტსაბჭოთა სივრცის ტრანსფორმაციულ გზებზე—განსაკუთრებით რუსეთის ფედერაციის, ევროკავშირის, ჩინეთისა და აშშ-ის ჩართულობის კონტექსტში. შემთხვევების ანალიზის (Case Study) ფარგლებში, სხვა პოსტსაბჭოთა ქვეყნებთან ერთად, განხილულია საქართველოს მაგალითიც, როგორც ქვეყნისა, რომელმაც მნიშვნელოვანი რეფორმები განახორციელა, თუმცა კვლავ ექვემდებარება გარე ზეწოლასა და შიდა ინსტიტუციურ გამოწვევებს.
მეთოდოლოგიურად, ნაშრომი ეფუძნება შედარებით ანალიზსა და შემთხვევების შესწავლას, რაც საშუალებას იძლევა გამოვლინდეს როგორც ზოგადი ტენდენციები, ასევე ქვეყნების ინდივიდუალური თავისებურებები. ანალიზი მოიცავს პოლიტიკურ დოკუმენტებს, ეკონომიკურ მაჩვენებლებსა და ექსპერტულ შეფასებებს.
დასასრულს, ნაშრომი ასახავს პოსტსაბჭოთა სივრცის პოლიტიკურ-ეკონომიკური ტრანსფორმაციის მთავარ გამოწვევებსა და შესაძლებლობებს, განსაკუთრებით თანამედროვე გლობალური კრიზისების ფონზე, რაც ამ სივრცის სტაბილურობისა და განვითარების მომავალი გზების გადაფასებას მოითხოვს.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- Acemoglu D., Robinson J.A. (2012) Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity, and Poverty. – New York: Crown Business.
- Acemoglu, D., Johnson, S., & Robinson, J. A. (2001). The Colonial Origins of Comparative Development: An Empirical Investigation. American Economic Review, 91(5), 1369–1401.
- Åslund, A. (2007). How Capitalism Was Built. Cambridge University Press.
- Besley T., Persson T. Pillars of Prosperity: The Political Economics of Development Clusters. – Princeton: Princeton University Press, 2011.
- Drazen A. Political Economy in Macroeconomics. – Princeton: Princeton University Press, 2000.
- Fish, M. S. (2005). Democracy derailed in Russia: The failure of open politics. Cambridge University Press.
- Fukuyama F. (2014) Political Order and Political Decay: From the Industrial Revolution to the Globalization of Democracy. – New York: Farrar, Straus and Giroux.
- Hale, H. E. (2015). Patronal Politics: Eurasian Regime Dynamics in Comparative Perspective. Cambridge University Press.
- Hellman, J. S. (1998). Winners take all: The politics of partial reform in postcommunist transitions. World Politics, 50(2), 203–234.
- Kitschelt, H., & Wilkinson, S. I. (2007). Patrons, clients and policies: Patterns of democratic accountability and political competition. Cambridge University Press.
- Levitsky, S., & Way, L. A. (2010). Competitive authoritarianism: Hybrid regimes after the Cold War. Cambridge University Press.
- Luong, P. J., & Weinthal, E. (2010). Oil Is Not a Curse. Cambridge University Press.
- North, D. C. (1990). Institutions, Institutional Change and Economic Performance. Cambridge University Press.
- Persson, T., & Tabellini, G. (2000). Political Economics: Explaining Economic Policy. MIT Press.
- Polanyi, K. (2001). The Great Transformation. Beacon Press.
- Pomfret, R. (2019). The Central Asian economies in the twenty-first century: Paving a new Silk Road. Princeton University Press.
- Pop-Eleches, G., & Tucker, J. A. (2017). Communism’s shadow: Historical legacies and contemporary political attitudes. Princeton University Press.
- Robinson, N. (2011). The political economy of Russia. Rowman & Littlefield Publishers.
- Rodrik D. (2020) Straight Talk on Trade: Ideas for a Sane World Economy. – Princeton: Princeton University Press.
- Sachs J. (2015) The Age of Sustainable Development. – New York: Columbia University Press.
- Way, L. A. (2015). Pluralism by Default: Weak Autocrats and the Rise of Competitive Politics. Johns Hopkins University Press.